Schadelijke stoffen

• Stof dat hinderlijk is en geen specifieke gevolgen heeft voor de gezondheid, maar wel de ogen, de huid en de luchtwegen kan irriteren. Voorbeelden hiervan zijn gipsstof, kalkstof en krijtstof.
• Stof dat schadelijk is en waar schadelijke of giftige bestanddelen in zitten. Voorbeelden hiervan zijn houtstof, kwartsstof, glas- en steenwol. Hierdoor kunnen irritaties en ontstekingen van de huid en ogen ontstaan en eczeem. Ook kunnen luchtwegen en longen geïrriteerd raken en in sommige gevallen blijvend beschadigd raken (stoflongen).

• Hoofdstuk 4 Gevaarlijke stoffen. Het grootste gedeelte uit dit hoofdstuk is van toepassing op de bouwnijverheid.
• Hoofdstuk 8 Persoonlijke beschermingsmiddelen en veiligheids- en gezondheidssignalering.

• Gevaarlijke stoffen zijn stoffen, mengsels of oplossingen van stoffen waaraan werknemers blootgesteld (kunnen) worden die vanwege de eigenschappen van of de omstandigheden waaronder die stoffen, mengsels of oplossingen voorkomen gevaar voor de veiligheid of gezondheid kunnen opleveren;
• De grenswaarde is het uiterste blootstellingniveau aan een gevaarlijke stof in de individuele ademhalingszone van een werknemer gedurende een gespecificeerde referentieperiode;
• Een ongewilde gebeurtenis is een plotselinge situatie, ongeval, voorval of noodsituatie die gevaar oplevert voor veiligheid en gezondheid van de werknemer of zijn omgeving, en die gelet op de toegepaste stoffen, procedés en maatregelen niet is voorzien.

• De werkgever zorgt voor een doeltreffende bescherming van de gezondheid en veiligheid van de werknemer. Dit staat los van de risico-inventarisatie en -evaluatie bedoeld in artikel 5 van de arbowet. Daaraan wordt voldaan door allereerst algemeen preventieve maatregelen te treffen die de risico’s ten gevolge van het werk met gevaarlijke stoffen beperken. In aanvulling daarop treft de werkgever maatregelen voor de nog resterende risico’s op grond van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Onderdeel daarvan is een beoordeling van de aard, de mate en de duur van de blootstelling. Bij de beoordeling hoort het betrekken van onder andere veiligheidsinformatiebladen en grenswaarden. De blootstelling moet vergeleken worden met de grenswaarde die op een gezondheidskundig veilig niveau is vastgesteld. Indien de blootstelling hoger is dan de grenswaarde moet er een plan van aanpak zijn om de blootstelling met behulp van de maatregelen volgens de arbeidshygiënische strategie (artikel 4.4) te verminderen. De werkgever kan ook een «goede praktijk» toepassen. De onderbouwing van een dergelijke goede praktijk moet het betreffende risico aantoonbaar ondervangen.

• In dit artikel zijn algemene preventieve maatregelen omschreven die de werkgever in alle gevallen in acht dient te nemen indien arbeid wordt verricht waarbij werknemers kunnen worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. Deze maatregelen zijn dus niet afhankelijk van de resultaten van de risicobeoordeling op grond van Artikel 4.2. In dit artikel wordt onder andere ingegaan op etikettering, ordelijkheid en zindelijkheid, eten en drinken in ruimten waar gevaarlijke stoffen aanwezig zijn.

• Als werknemers blootgesteld (kunnen) worden aan gevaarlijke stoffen, moet de werkgever inventariseren:
  • aan welke stoffen werknemers worden blootgesteld;
  • wat de gevaren zijn van deze stoffen;
  • wanneer en hoe de blootstelling kan plaatsvinden;
  • hoe groot de blootstelling is.
• Voor het vaststellen van blootstellingniveaus wordt gebruik gemaakt van geschikte meet­methodes of kwantitatieve evaluatiemethodes. Hierbij wordt rekening gehouden met:
  • de veiligheidsinformatiebladen van de leverancier;
  • de omstandigheden tijdens werkzaamheden waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken (bijvoorbeeld zware lichamelijke inspanning);
  • de redelijkerwijs voorziene gebeurtenissen die kunnen leiden tot toename van de blootstelling (bijvoorbeeld periodiek onderhoud).
• De inventarisatie wordt regelmatig herzien, in ieder geval bij aanvang van nieuwe werkzaamheden met gevaarlijke stoffen en bij gewijzigde omstandigheden, of als de resultaten van arbeidsgezondheidskundige onderzoeken hier aanleiding toe geven.

• Als werknemers blootgesteld kunnen worden aan voor de voortplanting vergiftige stoffen, dan worden met betrekking tot deze stoffen de volgende gegevens in de RI&E vermeld:
  • hoeveelheid die per jaar gebruikt wordt of in opslag aanwezig is;
  • aantal werknemers op de werkplek waar de stof voorkomt;
  • vorm van arbeid die met de stof verricht wordt.

• De overheid heeft in bijlage XIII van de Arbeidsomstandighedenregeling publieke grenswaarden vastgesteld voor een beperkt aantal chemische stoffen. Bijlage XIII A bevat grenswaarden voor ongeveer 120 stoffen (die geen kankerverwekkende stof zijn), bijlage XIII B bevat grenswaarden voor ongeveer 50 kankerverwekkende stoffen. Als er voor een gevaarlijke stof geen grenswaarde is vastgesteld, stelt de werkgever een grenswaarde vast op zodanig niveau dat er geen schade kan ontstaan aan de gezondheid van de werknemer.

• Om werknemers zo min mogelijk bloot te stellen aan schadelijke stoffen, zijn werkgevers wettelijk verplicht (Arbowet, artikel 3, lid 1) maatregelen te treffen. Hierbij moeten zij de volgende volgorde aanhouden:
  • Bronaanpak: pas alternatieve materialen of technieken toe.
  • Afzuiging / ventilatie: werk met bronafzuiging, bronomsluiting en goede ruimteventilatie.
  • Vermijden blootstelling: voer het meest risicovolle werk het eerst uit, of hou het gescheiden van andere werkzaamheden.
  • Als bovenstaande maatregelen onvoldoende resultaat opleveren, moeten persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking worden gesteld aan werknemers. Voor de juiste beschermingsmiddelen kan Productgroep Informatie Systeem Arbouw (PISA) geraadpleegd worden.

• In geval verontreinigde lucht wordt afgevoerd, moet er gelijktijdig voldoende toevoer zijn van niet-verontreinigde lucht. De verontreinigde lucht mag niet opnieuw ter circulatie worden gebracht.

• De werkgever treft maatregelen om ongewilde gebeurtenissen met gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk te voorkomen. Met name worden maatregelen getroffen om:
  • de aanwezigheid van gevaarlijke concentraties van ontvlambare stoffen of gevaarlijke hoeveelheden chemisch onstabiele stoffen op de werkplek te voorkomen of, wanneer dit niet mogelijk is;
  • ervoor te zorgen dat er geen ontbrandingsbronnen aanwezig zijn die brand en explosies kunnen veroorzaken, en;
  • de schadelijke gevolgen als gevolg van brand en explosies te verminderen.
• De maatregelen zijn afgestemd op de activiteiten, waaronder ook opslag, behandeling en scheiding van onverenigbare schadelijke stoffen.

• Op grond van dit artikel dienen er maatregelen te worden getroffen om de gevolgen van een onverhoopt plaatsgevonden incident te beperken. Het gaat hierbij om situaties waarmee bij de beoordeling geen rekening kon worden gehouden en waaromtrent niet bij voorbaat maatregelen konden worden getroffen als bedoeld in Artikel 4.1C (algemene preventieve maatregelen) of artikel 4.6 (voorkomen van ongewilde gebeurtenissen).

• Werknemers hebben recht op een arbeidsgezondheidskundig onderzoek voorafgaand aan de werkzaamheden waarbij zij blootgesteld worden aan gevaarlijke stoffen en bij klachten bij een collega die op soortgelijke wijze aan gevaarlijke stoffen is blootgesteld. Op verzoek van werkgever of betrokken werknemer wordt dit onderzoek herhaald.

• Het gevaar van blootstelling van werknemers aan vluchtige organische stoffen (oplosmiddelen) wordt zoveel mogelijk voorkomen door deze stoffen te vervangen door onschadelijke of minder schadelijke stoffen of door oplosmiddelhoudende producten te vervangen door bij ministeriële regeling ten aanzien van die werkzaamheden aangewezen producten.

• Vrijstelling of ontheffing van Artikel 4.62B wordt uitsluitend verleend in gevallen waarin het technisch niet uitvoerbaar is om onschadelijke of minder schadelijke stoffen of producten te gebruiken dan vluchtige organische stoffen of producten die deze stoffen bevatten.

• Op grond van dit artikel mag bij binnenschilderwerk alleen watergedragen verf gebruikt worden. Er bestaan hierop enkele uitzonderingen:
  • Het aanbrengen van een product op metalen bestanddelen, volgens het beslisschema 'Binnenschilderwerk aan metalen bestanddelen'.
  • Het behandelen van muren en/of plafonds die sterk door brand- of roetschade zijn verontreinigd.
  • Het impregneren van zeer sterk zuigende poreuze en/of poederende ondergronden.
  • Het repareren met behulp van verf of lak van beschadigingen aan stalen constructies bij nieuwbouw.
  • Het herstellen van historische afwerkings- of toplagen in een techniek die gelijk is aan of overeenkomt met die historische afwerking, in een beschermd monument in de zin van de Monumentenwet 1988.
  • Het aanbrengen van traditioneel imitatieschilderwerk, zoals marmer- en houtnerfschilderwerk, en het vergulden met behulp van goudverf, exclusief de voorbewerking.
  • Het aanbrengen van een product op beglazingskit in gebouwen, opgeleverd vóór 1 januari 2001, met als doel deze kit geschikt te maken voor de toepassing van watergedragen verfproducten.
  • Als er geen alternatief is voor een oplosmiddelhoudend product moet ontheffing van de Vervangingsregeling worden aangevraagd bij de Arbeidsinspectie.

• Bij het in binnensituaties (spuitruimte, werkplaats enzovoort) aanbrengen van een coating op nieuw vervaardigd geveltimmerwerk en binnentrappen als onderdeel van een productieproces wordt alleen gebruik gemaakt van watergedragen producten.

• Artikel 70a Bijzondere veiligheids- en arbobepalingen lid 1 en 2.
• Artikel 70b Bijzondere veiligheids- en arbobepalingen bouwplaatswerknemers lid 9, 12 en 16.
• Artikel 70c Bijzondere veiligheids- en arbobepalingen uta-werknemers lid 2 en 5.

• A-blad Epoxygebonden betonreparatiemiddelen
• A-blad Epoxyproducten in de afbouw- en onderhoudssector
• A-blad Houtstof op de bouwplaats
• A-blad Ontkistingsmiddelen in de bouw
• A-blad Reinigen met zuren en logen
• Algemene informatie over bitumen
• Algemene informatie over cement
• Algemene informatie over epoxy’s
• Algemene informatie over glas- en steenwol
• Algemene informatie over het risico (schadelijk) stof
• Algemene informatie over het risico schadelijke producten
• Algemene informatie over houtstof
• Algemene informatie over oplosmiddelen
• Algemene informatie over polyurethaan
• Algemene informatie over zuren en logen
• Advies Ademhalingsbescherming
• Advies Stofreductie bij betonwerkzaamheden
• Gevaarlijke stoffen: weet waarmee je werkt (info voor werknemers)
• Gevaarlijke stoffen: weet waarmee je werkt (info voor bedrijven)
• Overzicht van alle H- en P-zinnen
• Factsheet Gevaarlijke chemische producten
• Productgroep Informatie Systeem Arbouw (PISA)
• Stofvrij werken